108 คือ คุณของพระพุทธเจ้า 56 คุณพระธรรม 38 และคุณพระสงฆ์ 14 รวมกันเป็นคุณพระรัตนตรัยได้ 108 มาดูกันว่าในแต่ละคุณนั้นจะมีอะไรกันบ้าง ซึ่งโบราณจารย์ท่านได้อธิบายไว้ในหัวข้อ ไหว้รูปธรรมนามธรรม ดังต่อไปนี้
คุณพระพุทธเจ้า 56 นั้นคือ
ประญาสัพพัญญู 10 ดวง น้ำ 12 ดิน 21 ไฟ 6 กอง ลม 7 จำพวก รวมมี 56 เท่านี้แล
ในคุณประญาสัพพัญญู 10 ดวงนั้นคือ
- อรหํ
- สมฺมาสมฺพุทฺโธ
- วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน
- สุคโต
- โลกวิทู
- อนุตฺตโร
- ปุริสฺสทมฺมสารถิ
- สตฺถาเทวมนุสฺสานํ
- พุทฺโธ
- ภควา
น เป็น น้ำ 12 นั้นคือได้อักขระ 12 ตัวคือ น ป ผ พ ภ ม ย ร ล ว ส ห
- ปิตฺตํ น้ำดี น หื้อบังเกิด
- เสมฺหํ เสลด ป หื้อบังเกิด
- ปุพฺโพ น้ำหนอง ผ หื้อบังเกิด
- โลหิตฺตํ น้ำเลือด พ หื้อบังเกิด
- เสโท เหื่อ(เหงื่อ) ภ หื้อบังเกิด
- เมโท ไคล ม หื้อบังเกิด
- อสุ น้ำตา ย หื้อบังเกิด
- วสฺสา มันแหลว(เหลว) ร หื้อบังเกิด
- เขโล น้ำลาย ล หื้อบังเกิด
- สิํฆายิกา น้ำมูก ว หื้อบังเกิด
- รสิกา น้ำกาม ส หื้อบังเกิด
- มุตฺตํ น้ำเยี่ยว ห หื้อบังเกิด
โม เป็น ดิน 21 นั้นคือ ก ข ค ฆ ง จ ฉ ช ฌ ญ ฏ ฐ ด ฒ ณ ต ถ ท ธ ฬ อํ
- เกสา ผม ก หื้อบังเกิด
- โลมา ขน ข หื้อบังเกิด
- นกฺขา เล็บ ค หื้อบังเกิด
- ทนฺตา เขี้ยว ฆ หื้อบังเกิด
- ตโจ หนัง ง หื้อบังเกิด
- มํสํ ชิ้น จ หื้อบังเกิด
- นหารู เอ็น ฉ หื้อบังเกิด
- อฏฺฐิ ดูก(กระดูก) ช หื้อบังเกิด
- อฏฺฐิมิญฺชํ กระหมองดูก ฌ หื้อบังเกิด
- วกํ หมากแคว(ไต) ญ หื้อบังเกิด
- หทฺทยํ หัวใจ ฏ หื้อบังเกิด
- ยกนํ ตับ ฐ หื้อบังเกิด
- กิโลมกํ ผังผืด ด หื้อบังเกิด
- ปิหากํ ปุมท้อง ฒ หื้อบังเกิด
- ปปฺปาสํ ปอด ณ หื้อบังเกิด
- อนฺตํ ไส้ใหญ่ ต หื้อบังเกิด
- อนฺตคุณฺณํ ไส้น้อย ถ หื้อบังเกิด
- อุทฺทริยํ อาหารใหม่ ท หื้อบังเกิด
- กริยํ อาหารเก่า ธ หื้อบังเกิด
- มตฺถเก ดูกหัว ฬ หื้อบังเกิด
- มตฺถลุํคํ ออกออหัว(สมอง) อํ หื้อบังเกิด
พุตฺเตโช เป็นไฟ 6 กอง นั้นคือ ก ข ค ฆ จ ฉ ช ฌ ญ ฏ ฐ ด ฒ ณ ต ถ ท ธ น ป ผ พ ภ ม ย ร ล ว ส ห อ อา อิ อี อุ อู เอ โอ อักขระรวมมีเท่านี้แล
- ปจคฺคี คือ ไฟอันไหม้ตนบ่หื้อแก่
- เดณฺหคี คือ ไฟอันไหม้ตนหื้อเฒ่าค่ำชรา
- อุณฺหคี คือ ไฟอันไหม้ตนบ่หื้อเน่า
- จิรกาคี คือ ไฟอันบังเกิดหื้อเป็นพยาธิโรคาต่างๆ
- อาหารคี คือ ไฟอันไหม้ยังอาหารหื้อหล้มเหลียก
- มรณาคี คือ ไฟอันกระทำตนหื้อเสี้ยงจากวิญญาณ
ธา เป็นลม 7 จำพวก นั้นคือ น ม พ ธ
- อุทฺธํคมาวตฺตา คือ ลมอันลุกแต่หัวถึงตีน
- อทฺโธคมาวตฺตา คือ ลมอันลุกแต่ตีนถึงหัว
- กาโยคมาวตฺตา คือ ลมอันพัดตนบ่หื้อเน่า
- กุสิสายาคมาวตฺตา คือ ลมอันอยู่ในท้องนอกไส้หื้อเป็นที่เกิดแห่งพยาธิต่างๆ
- โกฐาสายาคมาวตฺตา คือ ลมอันอยู่ในไส้ อันรับเอาอาหารอันกินลงไป
- องฺคมงฺคานุสาริโนคมวตฺตา คือ ลมอันเทียวตามคร่ายเอ็นหื้อท้วงแห่งขันธ์ทัง 5
- อสฺสาสปสฺสาสคมาวตฺตา คือ ลมอันหายใจเข้าออก
รวมกันทั้ง ดิน น้ำ ลม ไฟ กับ วิญญาณ 10 ดวงนั้นมี 56 เป็นคุณพระพุทธเจ้ามี 56 เท่านี้แล
คุณพระธรรม 38 นั้นคือ
สุวิอทิมสํ องฺขุปาปามจุป สํวิธาปุกยป
- สุ คือ สุตนฺต 8 คัมภีร์
- วิ คือ วิเนยฺย 5 คัมภีร์
- อ คือ อภิธมฺมา 7 คัมภีร์
- ทิ คือ ทีฆนิกาย
- ม คือ มชฺฌิมนิกาย
- สํ คือ สํยุตฺตรนิกาย
- อํ คือ องฺกุตฺตรนิกาย
- ขุ คือ ขุทฺทกนิกาย
- ปา คือ ปารชิกกณฺฑ
- ปา คือ ปาจิตฺตี
- ม คือ มหาวคฺค
- จุ คือ จุฬวคฺค
- ป คือ ปริวาร
- สํ คือ สงฺคิณี
- วิ คือ วิภงฺค
- ธา คือ ธาตุกถา
- ปุ คือ ปุคฺคลบญฺญตฺติ
- ก คือ กถาวตฺถุ
- ย คือ ยมก
- ป คือ มหาปฏฺฐาน
ขันธ์มี 84,000 ขันธ์ ซ้ำเอาขันธ์ทัง 5 ใส่แถม คือว่า
- รูปขันธ์ 1
- เวทนาขันธ์ 1
- สัญญาขันธ์ 1
- สังขารขันธ์ 1
- วิญญาณขันธ์ 1
กับรูป 10 ประการ คือว่า
- หู 2
- ตา 2
- ดัง 2
- ปาก 1
- ชิวหา 1
- มโน 1
- กาย 1
ลักษณะ 3 คือ
- ชรา 1
- พยาธิ 1
- มรณ 1
คุณพระสังฆเจ้ามี 14 นั้นคือ
ได้ ย อากาศ 10 ดวง คือ ก จ ภ ย ป ค ว ล ฌ ญ
- ก คือ ได้วิญญาณตาซ้าย
- จ คือ ได้วิญญาณตาขวา
- ภ คือ ได้วิญญาณหูซ้าย
- ย คือ ได้วิญญาณหูขวา
- ป คือ ได้วิญญาณดังซ้าย
- ค คือ ได้วิญญาณดังขวา
- ว คือ ได้วิญญาณลิ้น
- ล คือ ได้วิญญาณดัง
- ฌ คือ ได้วิญญาณเสียง
- ญ คือ ได้วิญญาณรูป
ซ้ำเอา ชาติ อนิจจา ทุกขา อนัตตา ใส่แถมเป็น 14 เท่านี้เป็นคุณพระสังฆเจ้า มี 14 แล